Op een dag zei iemand uit de buitenste cirkel van onze kennissenkring: ‘Jij bent zo sociaal vaardig.’ Wat moet je met zo’n opmerking? Moet je blij zijn of verdrietig? De uitdrukking sociaal vaardig is de laatste paar jaar verwaterd en betekent in het dagelijkse spraakgebruik immers niet veel meer dan ‘aardig’. Precies het woord voor mensen die oppervlakkig gezien bekwaam overkomen, die over van alles en nog wat uren kunnen meepraten en die snel met iedereen bevriend raken. Sociaal is synoniem voor aangenaam in de omgang.
In die zin kun je vermoedelijk sociaal vaardig zijn en tegelijkertijd over een dakloze in het trappenhuis heen stappen of een student negeren wiens ogen om hulp roepen. Volgens antropoloog Gillis Herlitz is een persoon met goede sociale vaardigheden iemand die ‘zijn eigen gevoelens begrijpt en van daaruit bewuste beslissingen neemt, iemand met een doordachte ethiek en een humanistisch mensbeeld’. Ik geloof niet dat zulke mensen altijd sympathiek en gezellig worden gevonden. Dan betekent sociaal zijn ook dat je ongemakkelijk durft te zijn.
Misschien kun je zeggen dat een werkelijk sociaal mens een geëngageerd mens is, iemand die ongelijkheid en uitsluiting niet kan uitstaan, iemand die zo goed luistert naar zijn eigen kloppende hart dat hij wel betrokken móet raken.
Hoe word je zo iemand? Ik geloof – krom genoeg – dat je zo iemand kunt worden door je van mensen terug te trekken. En dat regelmatig. In de goede eenzaamheid, in stilheid en stilte groeit de empathie. Toen de Zweedse secretaris-generaal van de VN, Dag Hammerskjöld, een stilteruimte creëerde in de wolkenkrabber van de VN in New York, liet hij daar een granietblok uit Zweden heen brengen. In de steen was het woord Pax gegraveerd, het Latijnse woord voor vrede. Alle VN-medewerkers waren welkom in de meditatieruimte voor een moment van rust en stilte, ongeacht religie, cultuur of geloof. In zijn toespraak bij de inwijding zei Hammerskjöld dat alle mensen ‘een centrum, omgeven door stilheid’ binnenin zich hebben. Deze woorden tonen zeker een belangrijke sleutel tot zijn engagement. Je even terugtrekken uit het lawaai en je eigen gevoelens onder ogen zien is soms paradoxaal genoeg de enige manier om werkelijk in de wereld aanwezig te zijn. Wanneer het rondom ons stil wordt, horen we ons hart kloppen. Niet alleen ons eigen hart, maar ook dat van anderen.
Zelfs als je geen aanleg hebt voor stilte, zoals in mijn geval, kun je wel zo’n plek in jezelf opzoeken. Ik heb het in ieder geval nodig om elke dag minstens een uur stilte voor mezelf te reserveren. Anders word ik weggeblazen, zo wankel ben ik.
Sommige mensen zijn geboren met stille werelden vanbinnen, maar ik weet niet of ik ze echt benijd. Ik voel me prettig in een levendige omgeving en ik houd van veel woorden. Tegelijk heb ik ontdekt dat stilte en een rijk sociaal leven elkaar niet hoeven uit te sluiten. Een sociaal leven heeft stilteverankering nodig. En daar, in de goede stilte, verdiept zich het mededogen.
Leven vanuit rust
Sommigen dromen dat er ooit meer uren in een etmaal zullen passen of hopen op onverwachte meevallers in hun agenda. Weer anderen worstele... Meer